سقط جنین (حقوق جزا)سقط جنین یکی از اصطلاحات به کار رفته در حقوق جزا بوده و به معنای اخراج عمدی، خطاتی جنین یا حمل در یکی از مراحل حیات جنینی یا حیات قابل زیستن است مشروط بر این‌که جنین در حمل تلف شود یا قابل زیستن نباشد. این مقاله به بررسی حیات جنینی، حیات زیستی و انواع سقط جنین می‌پردازد. ۱ - اصطلاحشناسیسقط جنین اخراج عمدی یا خطاتی جنین یا حمل، در یکی از مراحل حیات جنینی یا حیات قابل زیستن، گفته می‌شود، مشروط بر این‌که جنین یا حمل تلف شود یا قابل زیستن نباشد. ۱.۱ - حیات جنینیحیات جنینی طبق ضوابط پزشکی، آغاز حیات جنینی که اولین دورۀ حاملگی است از تاریخ انعقاد نطفه شروع می‌شود و پایان آن تا زمان تکامل فیزیکی جنین و قبل از دمیده شدن روح در آن است. ۱.۲ - حیات زیستیحیات زیستی عبارت است از علائم حلول روح در جنین، مانند حرکت کردن و شنیده‌شدن صدای قلب جنین که از چهارماه و نیم بعد از شروع حاملگی آغاز و تا زمان وضع حمل ادامه دارد. قانون‌گذار هر دو مرحلۀ حیات جنینی و حیات زیستی را مورد حمایت قرار داده است و برای متوقف ساختن هر یک از مراحل رشد، دیه معینی را پیش‌بینی کرده است. ۲ - انواعانواع سقط جنین عبارت است از: ۲.۱ - سقط عمدی جنین یا حملسقط عمدی جنین یا حمل، عناصر اختصاصی سقط عمدی جنین عبارتند از: ۲.۱.۱ - عنصر قانونی«هر کس عالماً و عاملاً به واسطۀ ضرب یا اذیت و آزار زن حامله، موجب سقط جنین وی شود، علاوه بر پرداخت دیه یا قصاص بر حسب مورد به حبس از یک تا سه سال محکوم خواهد شد.» (مفاد ماده ۶۲۲ قانون مجازات اسلامی) [۱]
ق. م. ا، ماده ۶۲۲.
۲.۱.۲ - عنصر مادی۱) وجود جنین یا حمل زنده؛ ۲) اخراج جنین یا حمل زنده؛ بنابراین اگر زن حامله نباشد یا حاملگی او ظاهر نشده باشد به جهت غیرممکن بودن سقط جنین، عمل مرتکب بر روی زن غیرحامل، سقط جنین محسوب نمی‌شود. و نیز برای تحقق عنصر مادی، انجام عملیات مجرمانه به‌طور مستقیم (مانند عمل جرّاحی) یا غیرمستقیم (مانند ضربه‌زدن به شکم یا استعمال دارو) به‌وسیله پزشک یا افراد عادی لازم است. ۲.۱.۳ - عنصر معنویمرتکب باید با علم به حامله بودن زن و به قصد حصول نتیجۀ اسقاط جنین یا حمل، مرتکب جرم شده باشد. ۲.۲ - سقط شبه‌عمدی جنین یا حملسقط شبه‌عمدی جنین یا حمل عبارت است از این‌که شخصی، آگاهانه نسبت به زن حامله، اَعمال مجرمانه‌ای را انجام دهد؛ امّا قصد سقط جنین را نداشته باشد و هم‌چنین عمل انجام یافته عادتاً کشنده نباشد، بلکه به طور اتفاقی باعث سقط جنین یا حمل شود. مجازات سقط شبه‌عمدی جنین یا حمل، دیه است. ۲.۳ - سقط خطائی جنین یا حملسقط خطائی جنین یا حمل عبارت است از این‌که شخص بدون قصد صدمه زدن به زن حامله و بدون قصد سقط جنین باعث سقط جنین شود و مجازات آن به حسب مورد دیه است. علاوه بر مجازات مستوجب دیه، در قانون مجازات اسلامی، مجازات تعزیری نیز برای مرتکبین سقط جنین پیش‌بینی شده است، که در ذیل اشاره می‌شود: ۱) «هر کس به واسطه دادن ادویه یا وسایل دیگری موجب سقط جنین شود به شش ماه تا یک‌سال حبس محکوم می‌شود و اگر و عالماً و عاملاً زن حامله را به استعمال این ادویه و وسایلی راهنمایی کند که جنین وی سقط گردد، به حبس از سه تا شش ماه محکوم خواهد شد.» (مفاد ماده ۶۲۳ قانون مجازات اسلامی) [۲]
ق. م. ا، ماده ۶۲۳.
۲) اگر طبیب یا ماما با دارو فروش و اشخاصی که به عنوان طبابت یا مامایی یا جراحی یا داروفروشی اقدام می‌کنند، وسایل سقط جنین فراهم سازند و یا مباشرت به اسقاط جنین نمایند، به حبس از دو تا پنج سال محکوم خواهند شد و حکم به پرداخت دیه مطابق مقررات مربوط، صورت خواهد پذیرفت. (ماده ۶۲۴ قانون مجازات اسلامی) [۳]
ق. م. ا، ماده ۶۲۴.
بدیهی است اگر ثابت شود که اقدام طبیب یا قابله برای حفظ حیات مادر بوده است، با احراز شرایطی که در قانون مجازات اسلامی بند ۲ ماده ۵۹ آمده است، عمل، جرم محسوب نمی‌شود. [۴]
شامبیاتی، هوشنگ، حقوق جزای اختصاصی، تهران، انتشارات، ویستار، ۱۳۷۶، چاپ چهارم، ج۱، ص۴۲۶-۴۰۰.
[۵]
گلدوزیان، ایرج، حقوق جزای اختصاصی، تهران، انتشارات ماجد، چاپ سوم، ج۱، ص۱۹۳-۱۸۲.
[۶]
ولیدی، محمدصالح، حقوق جزای اختصاصی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۷۳، چاپ سوم، ج۲، ص۱۳۳-۱۱۸.
۳ - پانویس
۴ - منبع• سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «سقط جنین»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۰۶/۲۶. |